Kapitein Anthony Ribbens een jaar lang...
- door Ivo Ribbens
... gegijzeld in een Engelse gevangenis
Tot halfweg de twintigste eeuw was Schouwen-Duiveland een echt eiland. Alles moest er per schip aan- en afgevoerd woorden met Zierikzee als belangrijk centrum. Gedurende vele generaties waren leden van de familie Ribbens de toonaangevende beurtschippers in Zierikzee.
Beurtschippers verzorgden een vaste verbinding tussen 2 havens en vervoerden mensen en grondstoffen over en weer. Anthony Ribbens (1719-1786) verkreeg de rechten in 1752 om een beurtvaart te onderhouden tussen Zierikzee naar ’s Hertogenbosch en Gorinchem, later naar Zaltbommel en in 1762 naar Rotterdam.
Dat gebeurde toen met zeilschepen, meestal vertrok men 1 maal per week op een vaste vertrekdag, en na 3 of 4 dagen was men terug thuis, afhankelijk van de weersomstandigheden.
Anthony voer met het sprietschip ‘’t Welvaren van Sierixzee’. Later liet zoon Pieter (1752-1818) ‘De Sierixzeesche Koopvaarder’ bouwen. Diens zoon heette weer Anthony (1773-1833) was natuurlijk ook beurtschipper op de ‘Jonge Pieter’. Over zijn wedervaren handelt dit artikel.
Het koopvaardijschip van Anthony Ribbens de oude: ’t Welvaren van Zierikzee’ 1752
16 maart 1804. Anthony Pieterszoon Ribbens (hijzelf schrijft zijn naam als Antoni) is 30 jaar en voer wekelijks naar Rotterdam. Nederland (in die periode Bataafse Republiek geheten, maar onder feitelijk gezag van Napoleon) is samen met Frankrijk al enkele jaren in oorlog met Engeland. Belangrijk twistpunt zijn de vele overzeese gebieden. Nederlandse oorlogsschepen kaapten Engelse koopvaardij- en vissersschepen. De Engelsen lieten dit niet zomaar gebeuren.
Anthony is op terugweg van Rotterdam met een volle lading en verschillende passagiers. Bij het naderen van Zierikzee rook hij onraad en zette zijn reizigers (2 vrouwen en 3 kinderen) af op de slikken van Viaene zodat ze te voet naar de stad konden lopen. De volgende morgen, voor dag en dauw, probeerde Anthony en zijn knecht Adriaan Nolet de haven binnen te varen maar ze werden verrast door een oorlogssloep van de Engelsen die een aantal zeilen kapotschoot. De ‘Jonge Pieter’ werd overmeesterd en de Union Jack werd in de vlaggenmast gehesen.
Veel Nederlandse en bijna alle Amerikaanse en Zuid-Afrikaanse Ribbensen stammen rechtstreeks af van Kapitein Anthony Ribbens (tak Zeeland).
Het schip en de goederen werden in beslag genomen en de schipper en zijn knecht werden gedwongen om naar Engeland te zeilen. Daar werd de rijke lading verkocht: onder andere meel, tabak, hennep, kaas, boter, brandy, rum, olie, fruit, kruidenierswaren, kleding, suiker. Ook de brievenpost, die aan boord was, verdween naar Engeland. Anthony en Adriaan werden gevangen gezet in erbarmelijke omstandigheden in Gravesend, een havenstad aan de Theems. Gedurende een jaar was er alleen water en een beetje brood en waren ze genoodzaakt om ratten te vangen om te overleven.
Zierikzee in de periode toen Anthony Ribbens de oude het poorterschap verwierf van Zierikzee
'Ende despereert niet'
De vrouw van Anthony, Wilhelmina van der Hucht en zoontje Pieter bleven achter zonder inkomsten. De andere Zierikzeese beurtschippers zorgden samen dat ze 30 gulden per maand steun kreeg.
In 1805 was de oorlog ten einde en werden Anthony en zijn knecht door de Engelsen gedropt voor de Vlaamse kust. Berooid en verzwakt liepen ze via Sluis naar vrouw en kind. Alles was verloren, maar een half jaar later voer Anthony op zijn nieuwgebouwd gaffelschip ‘De nieuwe Beurtvaart’. Zijn lijfspreuk was ‘Ende despereert niet’.
De gevangenneming en het overlijden van Anthony Ribbens kreeg ruime aandacht in de Zierikzeesche Kronieken
Het koppel kreeg 9 kinderen. De oudste, Pieter, stierf op de leeftijd van 14 jaar, 6 anderen stierven allen enkele maanden na de geboorte. Slechts 2 haalden de volwassen leeftijd. Anthony zelf overlijdt in 1833 aan cholera, 60 jaar oud.
Zoon Leendert Cornelis (1806-1887) zet de beurtvaart verder en bouwt daarvoor in 1847 een stoomschip.
Een kleinzoon van Leendert Cornelis emigreert in 1888 naar Zuid-Afrika, 3 andere kleinzonen trekken rond 1904 naar Amerika.
De verklaringen van Anthony (met tolk) zijn erg boeiend om te lezen. Ook de vele brieven die aan boord waren, zijn leerrijke lectuur
De ondervragingen van Anthony door de Engelsen zijn integraal online na te lezen, alsook de vele brieven die in beslag werden genomen
Verslagen van de ondervragingen van Anthony Ribbens in de Engelse gevangenis en de 270 brieven en rekeningen die in beslag werden genomen op de ‘Jonge Pieter’, en nooit bij de bestemmeling raakten, zijn online te lezen op de website van het nationaalarchief.nl via onderstaande link. Zoek daar naar het juiste archiefnummer. Het downloaden kan even duren want het is een heel pakket documenten.
https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/archief/2.22.24
Dan heel ver naar beneden scrollen tot aan dossier: HCA32-1070.3124 Schip Jonge Pieter onder leiding van Antony Ribbens; 1804
Of de naam Ribbens intikken in het zoekvenster.
De brieven schetsen een schitterend beeld van het leven en de problemen waar de mensen in 1804 mee kampten. Eén van die brieven is het onderwerp van een ontroerend hoofdstuk in het boek ‘De gekaapte kaper’ van de reeks Sailing Letters Journaal.
Info: Erik van der Doe, Perry Moree en Dirk Tang (red.): De gekaapte kaper. Brieven en scheepspapieren uit de Europese handelsvaart – Serie Sailing Letters Journaal, Uitgeverij Walburg Pers, 144 pag., met dvd met afbeeldingen van originele archiefstukken, 22,50 euro.
